नानेटी

नानेटी (इंग्लिश: striped keelback) हा एक बिनविषारी झाडावर राहणारा साप आहे. हा कोल्युब्रिडी सर्पकुलाच्या डिप्सॅडोमॉर्फिनी उपकुलातील आहे. याचे शास्त्रीय नाव डेन्ड्रेलॅफिस ट्रिस्टिस आहे. भारतात हा समुद्रसपाटीपासून सुमारे २,००० मीटर उंचीपर्यंतच्या प्रदेशांत आढळतो. महाराष्ट्रात याला काही भागात लाल धामण असेही म्हणतात. या सापाची शेपटी लांब आणि निमुळती असल्याने इंग्रजीत त्याला व्हिप स्नेक असेही म्हणतात. नानेटी

नानेटी हा साप सुमारे १०० सेंमी. लांब असून शेपूट शरीराच्या एक-तृतीयांश लांब असते. शरीरावर मऊ खवले असतात. पाठ तपकिरी रंगाची असून पाठीवरील प्रत्येक खवल्याला निळसर काळ्या रंगाची कडा असते. तसेच डोक्यापासून शेपटापर्यंत एक रुंद व लांबलचक पट्टा पाठीवरून गेलेला असतो. अंगावरील पट्टा काळा किंवा तपकिरी असतो. पोटाकडील बाजू पिवळसर असते. डोके चपटे असून डोळे मोठे असतात. वरचा ओठ पिवळा असतो. प्रौढ नानेटी आणि पिले एकसारखीच दिसतात. याची मादी एकावेळी ६-७ अंडी घालते. अंडी लांबट आकाराची असतात. ४-६ आठवड्यांनी अंड्यांमधून पिले बाहेर येतात. जन्मलेली पिले साधारणत: १५ सेंमी. लांबीची असतात.

नानेटी बहुधा झुडपे व झाडांवर आणि भाताच्या खाचरांच्या कडेने राहतो. हा साप दिनचर असून उन्हाळ्यात अत्यंत चपळपणे हालचाली करतो. झाडावर तो वेगाने चढतो. धोक्याची जाणीव झाल्यानंतर मान आणि शरीराचा पुढील भाग विशिष्ट पद्धतीने हलवतो. त्यास पकडल्यास २-३ वेळा चावण्याचा प्रयत्न करतो. साधारणपणे १०-२० मीडर. उंचीवरून तो सहजपणे खाली उडी मारतो. धोका दिसल्यानंतर लपून राहण्याचा प्रयत्न करत नाही. लहानसहान पक्षी आणि सरडे हे त्याचे मुख्य अन्न आहे. तसेच तो गवताने शाकारलेल्या घराच्या छतांमधील पाली व उंदीर पाठलाग करून खातो. या सापाच्या लाळेत विष असते. लहान प्राण्यांवर या विषाचे घातक परिणाम होतात; परंतु माणसाला याच्या दंशामुळे फारशी विषबाधा होत नाही.