नागेश्वर

नागेश्वर
नाव:	नागेश्वर ज्योतिर्लिंग मंदिर
निर्माता:	स्वयंभू
जीर्णोद्धारक:	अहिल्याबाई होळकर
निर्माण काल :	अति प्राचीन
देवता:	ॐ महादेव
वास्तुकला:	हिन्दू , हेमाडपंथी शैली
स्थान:	औंढा नागनाथ,जिल्हा हिंगोली,महाराष्ट्र.431705

नागेश्वर हे बारा ज्योतिर्लिंग मंदिरांपैकी एक मंदिर आहे हे स्थान हिंगोली जिल्ह्यामध्ये औंढा नागनाथ येथे आहे.

शिव महापुराणुसार, ब्रह्मा (सृष्टिकर्ता) आणि विष्णू (द रीडररव्हर) एकदा त्यांच्यातील सर्वात श्रेष्ठ होते याबद्दल असहमत होते. त्यांची चाचणी करण्यासाठी, शिवने तीन जगातील प्रकाशाचा अष्टपैलू स्तंभ, ज्योतिर्लिंग हे भेदले. खांबाच्या प्रत्येक टोकाचा विस्तार निर्धारित करण्यासाठी विष्णू व ब्रह्मा हे दोन होते. ब्रह्मा पुढे म्हणाले की त्याने खांबांच्या वरच्या टोकाचा शोध लावला होता, पण खांबांच्या पायाच्या दिशेच्या दिशेने गेलेल्या विष्णूंनी कबूल केले की त्यानी तसे केलेले नाही. शिव नंतर दुसरे ज्योतिर्लिंग म्हणून दिसू लागले आणि ब्रह्माजींना शाप दिला, त्यांना सांगितले की त्यांना समारंभात कोणतीही जागा नाही, पण विष्णूंची 'अनंत कालखंड' होईपर्यंत पूजा केली जाईल. ज्योतिर्लिंग हे सर्वोच्च अविभाज्य वास्तविकता आहे जिथे शिव प्रकट होतात. ज्योतिर्लिंगाचे मंदिर त्या काळात पूजले जात असे. असे मानले जाते की येथे चौथ्या ज्योतिर्लिंगांचा जन्म झाला. बारा विशेषतः शुभ आणि पवित्र मानले जातात. [2] प्रत्येक बारा साइट्स प्रसाध्य देवतेचे नाव घेतात आणि प्रत्येकाला शिवांचे वेगळे रूप मानले जाते. [5] या सर्व ज्योतिर्लिंग तिर्थस्थळांवर, प्राथमिक देवता शिवांच्या असीम स्वभावाचे प्रतीक म्हणून सुरुवातीला कमी व अंतहीन स्तंभ दर्शविणारा एक लिंग आहे. बारा ज्योतिर्लिंग गुजरातमध्ये सोमनाथ, आंध्र प्रदेशातील श्रीसेमेलमधील मल्लिकार्जुन, मध्यप्रदेशातील उज्जैनमधील महाकालेश्वर, मध्यप्रदेशातील ओंकारेश्वर, हिमालयातील केदारनाथ, महाराष्ट्रातील भीमाशंकर, उत्तर प्रदेशातील वाराणसी येथील विश्वनाथ, महाराष्ट्रातील त्र्यंबकेश्वर, परळी वैजनाथ जि बीड, हिंगोली जिल्ह्यात नागेश्वर ज्योतिर्लिंग (औंढा नागनाथ) आहे , देवघर येथे वैद्यनाथ येथे आहेत. झारखंड, नागेश्वर ज्योतिर्लिंगा, रामेश्वर, तामिळनाडूतील रामेश्वरम आणि महाराष्ट्रातील औरंगाबाद येथील घृष्णेश्वर.

पौराणिक कथेनुसार, पाच पांडवांचा कौरवांकडून धूताच्या खेळात पराभव झाला तेव्हा फासे खेळाच्या अटींनुसार पांडवांना 12 वर्षांचा वनवास आणि एक वर्षाचा अज्ञातवास भोगावा लागला. दरम्यान, पांडवांनी भारतभर फिरले. फिरत फिरत ते एका घनदाट जंगलात पोहोचले. या ठिकाणी एक गाय राहायची; ती गाय रोज तलावात उतरून दूध द्यायची. एकदा भीमाने हे पाहिले, दुसऱ्या दिवशी तो गाईच्या मागे सरोवराकडे गेला आणि महादेवाला पाहिले; तेव्हा त्यांच्या लक्षात आले की गाय दररोज शिवलिंगाला दूध पाजत होती. मग पाच पांडवांनी त्या तलावाचा नाश करण्याचे ठरवले. भीमाने त्या तलावाच्या सभोवतालच्या पाण्यावर गदा मारली आणि सर्वांनी महादेवाचे दर्शन घेतले. श्रीकृष्णाने त्यांना त्या शिवलिंगाची माहिती दिली आणि ते नागेश्वर ज्योतिर्लिंग असल्याचे सांगितले. त्यानंतर पाच पांडवांनी त्या ठिकाणी तळमजल्यावर ज्योतिर्लिंगाचे भव्य अखंड दगडी मंदिर बांधले.

शिव पुराण म्हणतात नागेश्वर ज्योतिर्लिंग 'द दारूकवन' मध्ये आहे, जो भारतातील जंगलाचे प्राचीन नाव आहे. 'द्रुकनाव' या नावाने भारतीय महाकाव्य मध्ये उल्लेख आढळतो, जसे कामकावन, द्वैतावंत, दंडकवण

नागेश्वर ज्योतिर्लिंग बद्दल शिव पुराणात एक गोष्टीचा उल्लेख आहे, ज्याचे नाव दारुका असे आहे, ज्याने शिवभक्त सुप्रिया नावाच्या एका भक्तावर आक्रमण केले आणि इतर अनेकांसह त्याच्या शहरातील दारुकावनातील समुद्रात, ज्यात समुद्रात समुद्र आणि समुद्रात राक्षस आहेत. सुप्रियाच्या प्रोत्साहनाने कैदींनी शिवच्या पवित्र मंत्राचा जप करायला सुरुवात केली आणि तत्काळ नंतर भगवान शिव दिसले आणि राक्षस पराभूत झाला [9] नंतर तेथे ज्योतिर्लिंगच्या रूपात स्थापित झाले. भूतपाशी पत्नी होती, दारुकी नावाची एक राक्षसी होती जी माता पार्वतीची पूजा करते. तिचे तपश्चर्येचे आणि भक्तीचे परिणाम म्हणून, माता पार्वतीने तिला तिच्या भक्तांचे पालन केले आणि तिच्या सन्मानार्थ जंगल 'दारुकवाना' असे म्हणून नामकरण केले. जिथे डारुकुला गेला तिथे जंगलात तिचे अनुकरण केले देवतांच्या दयेतून दारुकानाचे भुते वाचवण्याकरिता, दारुकाने पार्वतीने तिला दिलेली शक्ती समजावून सांगितली. त्यानं संपूर्ण जंगल समुद्रात हलवलं, जिथं त्यांनी आपल्या मुलींच्या अपहरणांचं अपहरण केलं, आणि अपहरण करून त्यांना त्यांच्या नव्या कुटूंबाला समुद्रात ठेवून ठेवलं, ते म्हणजे महान शिव भक्त, सुप्रिया, तेथेच जखमी झाले होते.

सुप्रियाच्या आगमनाने क्रांती घडली. त्यांनी एक लिंगाची स्थापना केली आणि शिवाच्या सन्मानार्थ कैद्यांना ओम नम: शिवाय असे संबोधले ज्याने त्याठिकाणी त्याग केला. जप हे राक्षसांच्या प्रतिसादाने सुप्रियाला मारण्याचा प्रयत्न करणे होते, परंतु शिवाचे दर्शन झाल्यावर त्यांनी त्यांचे दैवी शस्त्र उद्ध्वस्त केले. Daaruki आणि भुते पराभूत होते आणि पार्वती उर्वरित भुते जतन सुप्रिया यांनी ज्या लिंगगिरीची स्थापना केली होती त्याला नागेश म्हणतात. हा दहावा भाग आहे. शिवांनी एकदा नागेश्वर नावाच्या ज्योतिर्लिंगाचा आकार ग्रहण केला, तर देवी पार्वती नागेश्वरी म्हणून ओळखली जात असे. मग भगवान शिवांनी अशी घोषणा केली की जे त्याची पूजा करतील त्यांना योग्य मार्ग दाखवेल.