धूमावती

धूमावती
Affiliation	महाविद्या, देवी
Weapon	सुप
Consort	शिव

धुमावती हे पार्वतीचे एक रूप असून दशमहाविद्या पैकी ही एक देवता आहे. बहुतेक वेळा हिचे रूप हे अशुभ स्वरूपात असते. ही दिसण्यास सावळी, रोड, प्रौढ, विधवा तसेच उदास आणि रया गेलेल्या चेहऱ्याची दर्शवली जाते. धुमावती (संस्कृत: धूमावती, IAST: Dhūmāvatī) ही महाविद्यांपैकी एक आहे, दहा हिंदू तांत्रिक देवींचा समूह आहे. धुमावती ही महादेवीच्या भयावह पैलूचे प्रतिनिधित्व करते, शाक्त पंथसारख्या हिंदू परंपरेतील सर्वोच्च देवी. तिला अनेकदा चित्रित केले जाते. एक म्हातारी, कुरूप विधवा, आणि हिंदू धर्मात अशुभ आणि अनाकर्षक मानल्या जाणाऱ्या गोष्टींशी संबंधित आहे, जसे की कावळा आणि चातुर्मास्य काळ. देवीला अनेकदा घोडेविरहित रथावर टोपली घेऊन किंवा कावळा चालवताना, सहसा स्मशानभूमीत चित्रित केले जाते. .

धूमावती वैश्विक विघटनाच्या वेळी (प्रलय) प्रकट होते असे म्हणले जाते आणि ती "शून्यता" आहे जी निर्मितीपूर्वी आणि विघटनानंतर अस्तित्वात आहे. धुमावती सामान्यतः केवळ अशुभ गुणांशी संबंधित असताना, तिचे हजार नाम स्तोत्र तिच्या सकारात्मक पैलूंसोबतच तिच्या नकारात्मक गुणांशी संबंधित आहे. तिला सहसा कोमल मनाची आणि वरदान देणारी म्हणले जाते. धुमावतीचे वर्णन एक महान शिक्षिका म्हणून केले जाते, जी विश्वाचे अंतिम ज्ञान प्रकट करते, जे भ्रामक विभागांच्या पलीकडे आहे, जसे की शुभ आणि अशुभ. तिचे रागीट रूप भक्ताला वरवरच्या पलीकडे पाहण्यास, अंतर्मुख करायला आणि जीवनातील आंतरिक सत्यांचा शोध घेण्यास शिकवते.

धुमावतीचे वर्णन सिद्धीस (अलौकिक शक्ती) देणारी, सर्व संकटांपासून सुटका करणारी आणि परम ज्ञान आणि मोक्ष यासह सर्व इच्छा आणि बक्षिसे देणारी असे केले जाते. त्यांच्या शत्रूंना पराभूत करू इच्छिणाऱ्यांसाठीही तिची पूजा विहित आहे. धूमावतीची उपासना समाजातील न जोडलेल्या सदस्यांसाठी आदर्श मानली जाते, जसे की पदवीधर, विधवा आणि संसार त्याग करणारे तसेच तांत्रिक. तिच्या वाराणसी मंदिरात, तथापि, ती तिच्या अशुभतेच्या पलीकडे जाते आणि स्थानिक संरक्षणात्मक देवतेचा दर्जा प्राप्त करते, जिथे विवाहित जोडप्यांकडून तिची पूजा देखील केली जाते. जरी तिच्याकडे खूप कमी समर्पित मंदिरे आहेत, तरीही स्मशानभूमी आणि जंगले यांसारख्या निर्जन ठिकाणी तांत्रिक विधीद्वारे तिची पूजा सुरू आहे.^[१]

एकदा पार्वतीला खूप भूक लागली होती. तेव्हा तिने महादेवाकडे अन्न मागितले. महादेवने थोडा वेळ थांबण्यास सांगितले. पण उपासमाराने खूप अधीर झाल्यावर पार्वतीने महादेवालाच खाऊन टाकले. महादेवाला गिळल्यावर पार्वतीला खूप त्रास झाला. नंतर तिची भूक शांत झाल्यावर महादेव बाहेर पडले. परंतु महादेवाच्या घशातील विषामुळे तिच्या अंगातून धूर निघू लागला. तसेच शरीराचा वर्ण देखील काळवंडला. पार्वतीचे हे विचित्र रूप तसेच सारासार विचारशक्ती गमावल्यामुळे विषण्ण स्वभाव यामुळे ही पुढे रोग, अपयश आणि भांडणाची देवता म्हणून ओळखल्या जाऊ लागली.

1. ^ "Dhumavati". Wikipedia (इंग्रजी भाषेत). 2023-08-10.