Jump to content

द्रुतगती रेल्वे

जपान देशातील तोक्यो व ओसाका ह्या दोन प्रमुख शहरांना जोडणारी तोकाइदो शिनकान्सेन ही जगातील सर्वात जुनी द्रुतगती रेल्वे आहे.

द्रुतगती रेल्वे (इंग्लिश: High-speed rail) हा रेल्वे वाहतूकीचा असा प्रकार आहे ज्यामध्ये रेल्वेगाडीचा वेग पारंपारिक गाड्यांपेक्षा अधिक असतो. द्रुतगती रेल्वेची अधिकृत व्याख्या नसली तरी साधारणपणे नव्या मार्गांवर २५० किमी/तास तर विद्यमान मार्गांवर २०० किमी/तास इतक्या वेगाने धावणाऱ्या गाड्या द्रुतगती रेल्वेमध्ये गणल्या जातात. द्रुतगती रेल्वेसाठी वेगळे लोहमार्ग बांधले जातात तसेच विशिष्ठ प्रकारची इंजिने, डबे इत्यादी वापरले जातात. जगातील सर्वप्रथम द्रुतगती रेल्वे - तोकाइदो शिनकान्सेन, १९६४ साली जपानमधील तोक्यो व ओसाका ह्या शहरांदरम्यान सुरू झाली.

सध्या फ्रान्स, स्पेन, जर्मनी, इटली, चीन, तैवान, दक्षिण कोरिया इत्यादी अनेक देशांमध्ये द्रुतगती रेल्वे कार्यरत आहे. फ्रान्समधील टीजीव्ही, जर्मनीमधील इंटरसिटी एक्सप्रेस, जपानमधील शिंकान्सेन ह्या काही जगामधील प्रसिद्ध द्रुतगती रेल्वे आहेत. चीन देशाने गेल्या १५ वर्षांमध्ये देशभर द्रुतगती रेल्वेचे जाळे झपाट्याने उभे केले आहे व आजच्या घडीला चीन देशात सुमारे ३८,००० किमी लांबीचे द्रुतगती रेल्वेमार्ग आहेत. जगामधील एकूण द्रुतगती रेल्वेच्या दोन तृतियांश लांबीचे मार्ग केवळ चीनमध्येच आहेत. बीजिंग-शांघाय द्रुतगती रेल्वे ही जगातील सर्वात जलद रेल्वे तसेच बीजिंग-क्वांगचौ-षेंचेन-हाँगकाँग द्रुतगती रेल्वे हा जगातील सर्वाधिक लांबीचा द्रुतगती रेल्वेमार्ग हे दोन्ही चीन देशातच आहेत. तसेच तब्बल ४३१ किमी/तास इतक्या वेगाने धावणारी चुंबकीय शक्तीवर चालणारी मॅगलेव्ह गाडीदेखील चीनच्याच शांघाय शहरामध्ये कार्यरत आहे.

भारत देशामध्ये सध्या द्रुतगती रेल्वे कार्यरत नसली तरीही भारत सरकारने द्रुतगती रेल्वेमध्ये स्वारस्य दाखवले आहे. २०१६ साली भारत सरकार व भारतीय रेल्वेने राष्ट्रीय द्रुतगती रेल्वे महामंडळ मर्यादित ह्या संस्थेची निर्मिती केली. ह्या कंपनीमार्फत २०२० साली मुंबई–अहमदाबाद द्रुतगती रेल्वेमार्ग ह्या देशातील पहिल्या द्रुतगती रेल्वेमार्गाचे बांधकाम सुरू झाले व २०२८ साली हा मार्ग खुला होण्याची अपेक्षा आहे. सध्या वंदे भारत एक्सप्रेस ही भारतीय गाडी अर्ध-द्रुतगती रेल्वेमध्ये गणण्यात येते.

देशानुसार कार्यरत द्रुतगती रेल्वेमार्गांची लांबी

खालील यादीमध्ये सर्वाधिक लांबीचे द्रुतगती रेल्वेमार्ग असणारे जगातील २० देश दर्शवले आहेत.

क्रम देश खंड कार्यरत
(किमी) 		बांधकाम
सुरू
(किमी) 		एकूण
(किमी) 		दर १ लाख लोकांमागे लांबी
(किमी) 		कमाल वेग
(किमी/तास) 		टीपा
१ Flag of the People's Republic of China चीनआशिया३७,९००[१]३२,१०० ७०,०००[२]२.८ ३५०[३]५० किमी लांबीची शांघाय मॅगलेव्ह रेल्वे
२ स्पेन ध्वज स्पेनयुरोप४,२०८ १,४९७ ५,७०५[४]९.३ ३१०
३ फ्रान्स ध्वज फ्रान्सयुरोप २,७३४ ५६० ४,५३७ ६.१७ ३२० केवळ द्रुतगती मार्ग
१,२४३ २२० सुधारित मार्ग
4 जर्मनी ध्वज जर्मनीयुरोप १,२६७ ३,३२२ ६,२२६ ४.१७ ३०० केवळ द्रुतगती मार्ग
१,८८५ २५० सुधारित मार्ग
५ जपान ध्वज जपानAsia २,७६५ ६५७ ३,४२२ 2.19 ३२० जगातील पहिली द्रुतगती रेल्वेसेवा
६ इटली ध्वज इटलीयुरोप २,०१८ ९६५ २,९८३ ३.०८ ३००
७ Flag of the United Kingdom युनायटेड किंग्डमयुरोप १०८ ६३० २,५५३ २.७९ ३०० केवळ द्रुतगती मार्ग
१,८१५ २०१ जुने सुधारित मार्ग
८ स्वीडन ध्वज स्वीडनयुरोप १,७०६[५]७१९ २,४२५ १६.७ २०५ सगळे सुधारित मार्ग आहेत
९ दक्षिण कोरिया ध्वज दक्षिण कोरियाआशिया १,१९४ ७१३ १,९०७ २.० ३०५
१० तुर्कस्तान ध्वज तुर्कस्तानआशिया १,०१५ ५०८ २,१७५ १.०९ ३०० नवे मार्ग
१०२ ५५० २०० सुधारित मार्ग
११ रशिया ध्वज रशियायुरोप८०७ १,१००[६]१.९०७ ०.५३ १,५२०
१२ ग्रीस ध्वज ग्रीसयुरोप ७०० ६९५ १,३९५ ६.५ २००
१३ फिनलंड ध्वज फिनलंडयुरोप ६२५ २०१ ८२६ १३.१ २२० केवळ जुने सुधारित मार्ग
१४ उझबेकिस्तान ध्वज उझबेकिस्तानआशिया ६०० ५० ६५० २.० २५०
१५ सौदी अरेबिया ध्वज सौदी अरेबियाआशिया ४५३ २,३५४ २,८०७ १.३७ ३०० मक्का-मदीना द्रुतगती रेल्वे
१६ बेल्जियम ध्वज बेल्जियमयुरोप ३५५ १४८ ५०३ ३.४ ३००
१७ पोलंड ध्वज पोलंडयुरोप ३५२ ४११ ७६५ १.२१ २०० केवळ सुधारित मार्ग
१८ Flag of the Republic of China तैवानआशिया ३४८ ५५[७]४०३ १.४६ ३००
19 Flag of the United States अमेरिका उत्तर अमेरिका ३०१ १,७८९ २,१५१ ०.१३ २४० केवळ सुधारित मार्ग
20 पोर्तुगाल ध्वज पोर्तुगालयुरोप २२७ ६२६ ८५३ १.९८ २२० केवळ सुधारित मार्ग

संदर्भ

  1. ^ "The high-speed revolution".
  2. ^ "China charges full speed ahead on bullet train expansion".
  3. ^ "चीनने ३५० किमी/तास वेगाची रेल्वे पुन्हा चालू केली | English.news.cn". www.xinhuanet.com. 2018-03-11 रोजी मूळ पान पासून संग्रहित. 2018-03-10 रोजी पाहिले.
  4. ^ "युरोपातील द्रुतगती रेल्वे". March 9, 2019. March 13, 2019 रोजी पाहिले – Wikipedia द्वारे.
  5. ^ "High-Speed Rail Passenger Traffic Density Statistics" (PDF). Publicpolicy-yhs.wikispaces.com. 2017-02-02 रोजी मूळ पान (PDF) पासून संग्रहित. August 21, 2017 रोजी पाहिले.
  6. ^ "रशियाची नवी द्रुत्गती रेल्वे". October 23, 2019.
  7. ^ "Taiwan approves alignment of Yilan high-speed extension". October 16, 2020.