केंद्रीय मत्स्यविज्ञान शिक्षण संस्था

केंद्रीय मत्स्यविज्ञान शिक्षण संस्था (सीआयएफई) हे महाराष्ट्रातील एक अभिमत विद्यापीठ आहे. जगभरातील मत्स्यपालन आणि मत्स्यपालनाच्या विकासास माजी विद्यार्थ्यांनी सहाय्य करून मानवी संसाधन विकासात चार दशकांहून अधिक काळ सीआयएफईचे नेतृत्व केले आहे आणि संशोधन आणि तांत्रिक प्रगतीमध्ये त्याच्या पतात उल्लेखनीय योगदान दिले आहे. ^[१]

भारतीय कृषी संशोधन परिषद (आयसीएआर) अंतर्गत कार्यरत असणाऱ्या चार विद्यापीठांपैकी हे एक विद्यापीठ आहे (अन्य तीन - भारतीय पशुवैद्यकीय संशोधन संस्था (आयव्हीआरआय), राष्ट्रीय दुग्ध संशोधन संस्था (एनडीआरआय) आणि भारतीय कृषी संशोधन संस्था (आयएआरआय) आहेत ^[२])

अंधेरी (पश्चिम), मुंबई ४०००६१

सीआयएफई अंतर्गत एकूण पाच केंद्रे कार्यरत आहेत ज्यात हरियाणा राज्यातील लाहली येथील आयसीएआर सीआयएफई रोहतक केंद्र, पश्चिम बंगाल राज्यातील कोलकाता, आंध्र प्रदेश राज्यातील काकीनाडा, मध्य प्रदेश राज्यातील पॉवरखेडा आणि बिहार राज्यातील मोतिहारी यांचा समावेश आहे.

डॉ. दत्तात्रय वामन बाळ यांनी मुंबईत या अभिमत मत्स्य विद्यापीठाची स्थापना केली. मत्स्यव्यवसाय क्षेत्रातील वाढत्या आव्हानांना सामोरे जाण्यासाठी मत्स्यव्यवसाय व्यावसायिकांना कुशल प्रशिक्षण आणि शिक्षण देण्यासाठी १९६१ मध्ये सीआयएफईची स्थापना एक प्रशिक्षण केंद्र म्हणून करण्यात आली. जवळपास वीस वर्षांचे प्रयत्न विचारात घेतल्यावर केंद्रीय मत्स्यविज्ञान शिक्षण संस्था भारतीय कृषी संशोधन परिषदेच्या प्रशासकीय नियंत्रणाखाली आली. त्यानंतर १९८९ मध्ये विद्यापीठ अनुदान आयोगाने त्याला अभिमत विद्यापीठाचा दर्जा प्रदान केला. ^[३] अशाच प्रकारे, या संस्थेने संशोधन व शिक्षण या दोन्हीही तरतुदींचा तिच्या आदेशात समावेश केला. त्यानंतर त्यांनी भारतातील मत्स्यपालन शिक्षणाच्या गुणवत्तेत समृद्ध होण्यासाठी महत्त्वपूर्ण योगदान दिले आहे. उच्च शिक्षण प्राधिकरण, विद्यापीठ अनुदान आयोग, १० नोव्हेंबर २०१७ च्या पत्राप्रमाणे विद्यापीठ हा शब्द या संस्थेच्या नावावरून वगळला गेला आणि त्याऐवजी अभिमत विद्यापीठ असल्याचे नाव देण्यात आले. ^[४]

हे विद्यापीठ मत्स्य विज्ञान शाखांच्या विशेष शाखांमध्ये पदव्युत्तर पदवी (मास्टर ऑफ फिशरीज सायन्स - एमएफएससी) आणि विद्यावाचस्पती (पीएचडी) शिक्षणक्रम उपलब्ध करते, संशोधन करते, क्षमता वाढविण्याचे कार्यक्रम आयोजित करते आणि विकास संस्था, मत्स्यपालक, शेतकरी आणि उद्योजकांना तांत्रिक सहाय्य आणि सल्लामसलत पुरवते. समर्पित वैज्ञानिक आणि अत्याधुनिक पायाभूत सुविधा सुविधांच्या पथकासह, हे विद्यापीठ मत्स्यपालन आणि जलचर्या आधारित शाश्वत ग्रामीण जीवनमान तयार करण्यासाठी आणि अन्न व पौष्टिक सुरक्षेची खात्री करण्यासाठी ज्ञानाच्या नेतृत्वात क्रांतीची भागीदारी करीत आहे. ^[१] हे विद्यापीठ ११ विविध विषयांतर्गत एमएफएससी आणि विद्यावाचस्पती.शिक्षणक्रम उपलब्ध करून देते: एक्वाक्यूचर, एक्वाटिक पर्यावरण व्यवस्थापन, जलचर्या पशु आरोग्य, मत्स्यपालन संसाधन व्यवस्थापन, मत्स्य जैवरसायनशास्त्र आणि फिजिओलॉजी, मत्स्यपोषण आणि खाद्य तंत्रज्ञान, फिश जेनेटिक्स एंड ब्रीडिंग, मत्स्य जैवतंत्रज्ञान, फिशरीज एक्सटेंशन, मत्स्यपालन अर्थशास्त्र आणि कापणीनंतरची तंत्रज्ञान ^[५]

अधिकृत संकेतस्थळ Archived 2008-05-12 at the Wayback Machine.