कळे

कळे हे कोल्हापूर जिल्ह्यातल्या पन्हाळा तालुक्यातील ५९८.६९ हेक्टर क्षेत्राचे गाव आहे.

कळे हे कोल्हापूर जिल्ह्यातल्या पन्हाळा तालुक्यातील १५४.६९ हेक्टर क्षेत्राचे गाव असून २०११ च्या जनगणनेनुसार ह्या गावात १२६१ कुटुंबे व एकूण ६४०३ लोकसंख्या आहे. ह्याच्या सर्वात जवळचे शहर कोल्हापूर १५ किलोमीटर अंतरावर आहे. यामध्ये पुरुष ३३६९ आणि ३०३४ स्त्रिया आहेत. यामध्ये अनुसूचित जातीचे लोक ३०४ आहेत.ह्या गावाचा जनगणना स्थल निर्देशांक ५६७२३६ ^[१] आहे.

कळे हे पन्हाळ्याच्या पश्चिम भागातील सर्वात मोठे गांव आहे. येथील मुख्य भाषा मराठी आहे. येथील धर्मराज धर्मराज मंदिर हे महाराष्ट्रात प्रसिद्ध आहे. कुंभी इथली प्रमुख नदी आहे. गावाच्या आसपास पन्हाळा, गगनबावडा, शाहूवाडी, बर्की धबधबा, विशाळगड, राधानगरी, दाजीपूर अभयारण्य इत्यादी ठिकाणे आहेत. [शाहू महाराज छत्रपती शाहूमहाराजांच्या] काळात म्हणजेच १९८० ते २०२० मध्ये गावाचा मोठा विकास झाला. धर्मराजनगरी म्हणून हे प्रसिद्ध क्षेत्र आहे.

कळे हे कोल्हापूरच्या पश्चिमेला , कुंभी नदीच्या तीरावर वसलेले शहर असून ते कोल्हापूरपासून १५ किमी, पन्हाळ्यापासून ३२ किमी, गगनबावड्यापासून पासून ३५ किमी , वैभववाडीपासून ६५ किमी आणि राजापूरपासून ८५ किमी अंतरावर आहे. कळे सह्याद्रीच्या पश्चिम घाटमाथ्यावर असून त्याची समुद्रसपाटीपासूनची उंची ५६९ मी. (१८६७ फूट) इतकी आहे. भारतीय राष्ट्रीय महामार्ग १६६ जी इथून जातो. महाराष्ट्र राज्य महामार्ग १२७ इथून जातो.

कळे शहर रस्ते मार्गांने कोल्हापूर व महाराष्ट्राच्या इतर शहरांसोबत जोडले गेले आहे. मुंबई ते चेन्नई दरम्यान धावणारा राष्ट्रीय महामार्ग क्रं. ४ कळे पासून १५ किमी अंतरावर आहे. कोल्हापूर-गगनबावडा-तळेरे कोकण हा राष्ट्रीय महामार्ग क्रं.१६६ जी कळे गावाजवळून जातो. कळे गावातून सुरुवात होनारा कळे-अणुस्कुरा-राजापूर {{राज्य महामार्ग क्रं.१२७]] कोल्हापूरला कोकणाशी जोडतात. कळे पासून १५ किमी अंतरावर छत्रपती शाहू महाराज टर्मिनस कोल्हापूरातील प्रमुख रेल्वे स्थानक असून येथून देशाच्या अनेक मोठ्या शहरांपर्यंत रेल्वेगाड्या उपलब्ध आहेत. कोल्हापूर विमानतळ कळे पासून विमानतळ २० किमी आग्नेयेस असलेल्या उजळाईवाडी या ठिकाणी आहे. सध्या येथून विमानसेवा उपलब्ध आहे.

कळे येथून कळे-कोल्हापूर,कळे-गगनबावडा,कळे-साळवन,कळे-भोगांव,कळे-कोतोली ऑटोरिक्षा आणि महाराष्ट्र परिवहन विभागाच्या बसेस आहेत.
लोहमार्गाने मुंबई, नागपूर, तिरुपती आणि बंगळूरकडे जाणाऱ्या गाड्या दररोज आहेत.

कळे आता काेल्हापूर पश्चिम भागातील अत्यंत महत्त्वपूर्ण शहर म्हणून ओळखले जाते.राजकिय, शैक्षणिक , सामाजिक , आर्थिक आणि सांस्कृतिक सर्वच क्षेत्रात कळे ने घेतलेली झेप कौतुकास्पद आहे. कोणतेही नव्याने होणारे बदल योग्य प्रकारे स्वीकारून आपल्या योग्य परंपरा पुढे ठेवण्याची कला कळे ने योग्य प्रकारे साधली आहे.

1. श्री राजाराम शुगर मिल्स्, कसबा बावडा, कोल्हापूर
2. श्री तात्यासाहेब कोरे वारणा सहकारी साखर कारखाना, वारणानगर, कोल्हापूर
3. श्री कुंभी-कासारी सहकारी साखर कारखाना, कुडित्रे, कोल्हापूर
4. श्री डी.वाय.पाटील सहकारी साखर कारखाना, गगनबावडा
5. श्री दत्त सहकारी साखर कारखाना, आसुर्ले पोर्ले

कळे शहरासहित कळे परिसरातील गावांची अर्थव्यवस्था ही प्रामुख्याने शेतीवर अवलंबून आहे. ऊस हे येथील महत्त्वाचे पीक आहे साहजिकच उसावर आधारित उद्योगधंद्याना इथे महत्त्वाचे स्थान आहे. कळे गावाजवळ कुंभी सहकारी साखर कारखाना आहे. कोल्हापुरी गूळ अखिल भारतातला उत्कृष्ट गूळ समजला जातो. कळे येथे गुळ घाने आहेत. कळे हे येथील दुधासाठीही प्रसिद्ध असून येथे दूध डेयरी आहेत.

• एकूण साक्षर लोकसंख्या: ५१८८
• साक्षर पुरुष लोकसंख्या: २९८३ (८८.५४%)
• साक्षर स्त्री लोकसंख्या: २२०५ (७२.६८%)

गावात १ शासकीय प्राथमिक शाळा आहे. गावात १ शासकीय प्राथमिक शाळा आहे. गावात ५ खाजगी प्राथमिक शाळा आहे.

सर्वात जवळील माध्यमिक शाळा कळे येथे आहे. सर्वात जवळील उच्च माध्यमिक शाळा कळे येथे आहे. सर्वात जवळील पदवी महाविद्यालय कळे येथे आहे. सर्वात जवळील अभियांत्रिकी महाविद्यालय कोल्हापूर येथे १५ किलोमीटरवर आहे. सर्वात जवळील वैद्यकीय महाविद्यालय कोल्हापूर येथे १५ किलोमीटरवर आहे. सर्वात जवळील व्यवस्थापन संस्था कोल्हापूर येथे १५ किलोमीटरवर आहे. सर्वात जवळील पॉलिटेक्निक कोल्हापूर येथे १५ किलोमीटर वर आहे. सर्वात जवळील व्यावसायिक प्रशिक्षण शाळा कोल्हापूर येथे १५ किलोमीटर वर आहे. सर्वात जवळील अनौपचारिक प्रशिक्षणकेंद्र कोल्हापूर येथे १५ किलोमीटर वर आहे. सर्वात जवळील अपंगांसाठी खास शाळा कळे येथे आहे.

सर्वात जवळील प्राथमिक आरोग्य केंद्र कळे येथे आहे. सर्वात जवळील प्रसूति व बालकल्याण केंद्र कळे येथे आहे. सर्वात जवळचे क्षयरोग उपचार केंद्र कळे येथे आहे. सर्वात जवळील ॲलोपॅथी रुग्णालय कळे येथे आहे. सर्वात जवळील पशुवैद्यकीय रुग्णालय कळे येथे आहे. सर्वात जवळील फिरता दवाखाना कळे येथे आहे. सर्वात जवळील कुटुंबकल्याण केंद्र कळे येथे आहे.

गावात १५ बाह्यरुग्ण वैद्यकीय सुविधा आहे. गावात १० इतर पदवीधर वैद्यक व्यवसायी आहे.

गावात शुद्धिकरण केलेल्या नळाच्या पाण्याचा पुरवठा आहे. गावात कुंभी नदीच्या पाण्याचा पुरवठा आहे. गावात न झाकलेल्या विहिरीच्या पाण्याचा पुरवठा आहे. गावात हॅन्डपंपच्या पाण्याचा पुरवठा आहे. गावात नदी/ तलाव /तळे/सरोवर यातील पाण्याचा पुरवठा आहे. पाणीपुरवठ्याचे आदर्श नियोजन या ग्रामपंचायतीने केले आहे. नळाच्या पाण्याला मीटर बसविल्याने पाणी, वीज व सांडपाणी यात प्रचंड बचत झाली.^[२]

गावात गटारव्यवस्था उघडी आहे. सांडपाणी थेट जलस्रोतांमध्ये सोडले जाते. या क्षेत्राचा संपूर्ण स्वच्छता अभियानात समावेश आहे. गावात सार्वजनिक स्वच्छता गृह उपलब्ध आहे. गावामध्ये कचरा गोळा करण्यासाठी २ घंटागाड्यांची सोय आहे

गावात पोस्ट ऑफिस आहे

गावात दर शनिवार आठवडा बाज़ार भरतो.

गावात एकात्मिक बाल विकास योजना (पोषण आहार केंद्र) उपलब्ध आहे. गावात अंगणवाडी (पोषण आहार केंद्र) उपलब्ध आहे.

प्रतिदिवस २४ तासांचा वीजपुरवठा उन्हाळ्यात (एप्रिल-सप्टेंबर) हिवाळ्यात (ऑक्टोबर-मार्च) घरगुती वापरासाठी, शेतीसाठी आणि व्यापारी वापरासाठी उपलब्ध आहे.

कळे ह्या गावात जमिनीचा वापर खालीलप्रमाणे होतो (हेक्टरमध्ये क्षेत्रफळ):

• वन: ०
• बिगरशेती वापरात असलेली जमीन: १.८५
• ओसाड व लागवडीला अयोग्य जमीन: २.९१
• कुरणे व इतर चराऊ जमीन: ५.४१
• फुटकळ झाडीखालची जमीन: ०
• लागवडीयोग्य पडीक जमीन: ६.१८
• कायमस्वरूपी पडीक जमीन: ५.१५
• सद्यस्थितीतील पडीक जमीन: ०
• पिकांखालची जमीन: १३३.१९
• एकूण कोरडवाहू जमीन: ४९.७१
• एकूण बागायती जमीन: ८३.४८

सिंचनाचे स्रोत खालीलप्रमाणे आहेत (हेक्टरमध्ये क्षेत्रफळ):

• नदी : १
• विहिरी / कूप नलिका: २१.३१
• तलाव / तळी: ०
• ओढे: ०
• इतर: २८.४

कळे या गावी पुढील वस्तूंचे उत्पादन होते ( महत्त्वाच्या उतरत्या अनुक्रमाने): ऊस, साखर, भात, गूळ

^{[ संदर्भ हवा ]}

1. ^ http://www.censusindia.gov.in/2011census/dchb/DCHB.html
2. ^ http://www.esakal.com/esakal/20150510/4951966168485769349.htm^{[permanent dead link]}