इंग्लंड क्रिकेट संघाचा भारत दौरा, २०२३-२४
| इंग्लंड क्रिकेट संघाचा भारत दौरा, २०२३-२४ | |||||
 |  | ||||
| तारीख | २५ जानेवारी – ११ मार्च २०२४ | ||||
| संघनायक | रोहित शर्मा | बेन स्टोक्स | |||
| कसोटी मालिका | |||||
| निकाल | भारत संघाने ५-सामन्यांची मालिका ४–१ जिंकली | ||||
| सर्वाधिक धावा | यशस्वी जयस्वाल (७१२) | झॅक क्रॉली (४०७) | |||
| सर्वाधिक बळी | रविचंद्रन अश्विन (२६) | टॉम हार्टले (२२) | |||
| मालिकावीर | यशस्वी जयस्वाल (भारत) | ||||
इंग्लंड क्रिकेट संघाने जानेवारी ते मार्च २०२४ या कालावधीत पाच कसोटी सामने खेळण्यासाठी भारताचा दौरा केला.[१] कसोटी मालिका २०२३-२०२५ आयसीसी जागतिक कसोटी चॅम्पियनशिपचा भाग बनली.[२] अँथनी डी मेलो ट्रॉफीसाठी संघांनी स्पर्धा केली. ही मालिका जानेवारी आणि फेब्रुवारी २०२४ मध्ये झालेल्या भारत अ आणि इंग्लंड लायन्स यांच्यातील प्रथम श्रेणी मालिकेसह ओव्हरलॅप झाली.[३]
पहिल्या कसोटीत इंग्लंडने पहिल्या डावात १९० धावांची तूट सावरली आणि २८ धावांनी विजय मिळवला.[४] ऑली पोपने इंग्लंडच्या दुसऱ्या डावात १९६ धावा केल्या आणि त्यानंतर नवोदित टॉम हार्टलेने ७/६२ घेत विजयावर शिक्कामोर्तब केले.[५]
दुसऱ्या कसोटीत भारताने पहिल्या डावात ३९६ धावा केल्या. तथापि, इंग्लंडकडून मजबूत काउंटरने तूट १४३ पर्यंत कमी केली. शुभमन गिलच्या शतकाच्या जोरावर भारताने ३९९ धावांची आघाडी घेतली. इंग्लंडला त्यांच्या दुसऱ्या डावात सुरुवातीचे यश मिळाले, परंतु जसप्रीत बुमराह आणि रविचंद्रन अश्विन यांच्या एकत्रित गोलंदाजीमुळे भारताने १०६ धावांनी विजय मिळवला आणि मालिकेत १-१ अशी बरोबरी साधली.[६] यशस्वी जयस्वालने भारताच्या पहिल्या डावात २०९ धावा केल्या, ही कारकिर्दीतील सर्वोत्तम कामगिरी आहे.[७]
तिसऱ्या कसोटीत भारताने पहिल्या डावात ४४५ धावा केल्या होत्या. बेन डकेटच्या चांगल्या स्पेलमुळे इंग्लंडची तूट १२६ पर्यंत कमी करण्यात मदत झाली. उत्कृष्ट फॉर्ममध्ये, यशस्वी जयस्वालने २१४* (करिअरमधील आणखी एक सर्वोत्तम कामगिरी) धावा करून भारताला ५५७ धावांची आघाडी मिळवून दिली. रवींद्र जडेजाने घेतलेल्या ५ बळीमुळे इंग्लंडचा संघ १२२ धावांवर सर्वबाद झाला. भारताने ४३४ धावांनी विजय मिळवला (धावांच्या बाबतीत भारताचा आतापर्यंतचा सर्वात मोठा विजय) आणि मालिकेत २-१ अशी आघाडी घेतली.[८]
चौथ्या कसोटीत पहिल्या डावात जो रूटने शतक झळकावले, पण रवींद्र जडेजाने ४ बळी घेतल्याने इंग्लंडचा डाव ३५३ धावांवर थांबला. ध्रुव जुरेलने ९० धावा करूनही भारताला इंग्लंडने दिलेली आघाडी पूर्ण करता आली नाही आणि शोएब बशीरच्या पहिल्या ५ बळीमुळे तो रोखला गेला. रविचंद्रन अश्विनच्या ५ बळींच्या जोरावर इंग्लंडने दुसऱ्या डावात १९२ धावांची आघाडी घेतली. ध्रुव जुरेल आणि शुभमन गिल यांनी केलेल्या ७२ धावांच्या भागीदारीमुळे भारताने मालिका जिंकली.[९]
पार्श्वभूमी
या मालिकेपूर्वी उभय संघांमध्ये खेळल्या गेलेल्या १३१ कसोटींमध्ये इंग्लंडने प्रत्येकी ५० कसोटी जिंकल्या होत्या आणि ५० अनिर्णित ठेवल्या होत्या, तर ३१मध्ये पराभव पत्करावा लागला होता. भारतात, त्यांनी १४ जिंकले आणि २२ गमावले, तर २८ सामने अनिर्णित राहिले. उभय संघांमध्ये भारतात खेळल्या गेलेल्या एकूण १६ मालिकांमध्ये यजमानांनी आठ जिंकले होते आणि पाच पराभव पत्करले होते. २०१२-१३ मध्ये भारतात कसोटी मालिका जिंकणारी इंग्लंड शेवटची भेट देणारा संघ होता.[१०][११] इंग्लंडमध्ये खेळली गेलेली आणि कोविड-१९ ने व्यत्यय आणलेली उभय पक्षांमधील शेवटची कसोटी मालिका २-२ बरोबरीत संपली होती. तथापि, मागील दशकात खेळल्या गेलेल्या ४६ पैकी ३६ कसोटी जिंकून भारताने मायदेशात खेळताना हेवा करण्याजोगा विक्रम केला.[१२] भारताचा मागील कसोटी सामना दक्षिण आफ्रिकेविरुद्ध घराबाहेर १-१ असा अनिर्णित राहिला होता, तर इंग्लंडने अखेरच्या सामन्यात घरच्या मैदानावर ॲशेसमध्ये २-२ अशी बरोबरी साधली होती.[१३] मालिकेच्या आधी, इंग्लंड आणि भारत हे आयसीसी पुरुषांच्या कसोटी संघ क्रमवारीत तिसऱ्या आणि दुसऱ्या क्रमांकावर होते.[१४]
या मालिकेत जाताना, इंग्लंड दोन वर्षांपासून बॅझबॉल शैलीचे क्रिकेट खेळत आहे. या पद्धतीने खेळल्या गेलेल्या १८ पैकी १३ कसोटी त्यांनी जिंकल्या होत्या. अवे इंडिया सीरिजला इंग्लिश मीडियाने त्याची अंतिम कसोटी मानली होती.[१५][१६] टेलीग्राफने लिहिले: "भारत ही बॅझबॉलच्या पहिल्या नियमाची अंतिम ताण चाचणी असेल, जी अविरतपणे सकारात्मक असेल." कर्णधार बेन स्टोक्सने म्हणले होते की, भारतात "खेळ जिंकणे आणि मालिका जिंकणे सर्वात कठीण ठिकाण आहे".[१६] त्यांचा टॉप-ऑर्डर फलंदाज ऑली पोपने यापूर्वी सांगितले होते की इंग्लंड "भारतात नेहमीप्रमाणेच बॅझबॉल वापरेल".[१७] इंग्लंडचे प्रशिक्षक ब्रेंडन मॅक्युलम यांनी सांगितले की, "भारत त्यांच्या स्वतःच्या स्थितीत सर्वोत्तम आहे. हे आमच्यासाठी चांगले आव्हान असणार आहे. जर आपल्याला यश मिळाले तर कल्पित; जर आम्ही तसे केले नाही तर मला माहित आहे की आम्हाला ज्या शैलीत खाली जायचे आहे त्या शैलीत आम्ही खाली जाऊ."[१८] तथापि, माजी इंग्लिश कसोटी कर्णधार मायकेल वॉन यांनी चेतावणी दिली की, शानदार फिरकीपटू असलेल्या भारतीय संघाविरुद्ध इंग्लिश संघ "संपूर्णपणे नष्ट" होऊ शकतो.[१९] २०१२-१३ मध्ये जिंकलेल्या संघाचा एक माजी फलंदाज केविन पीटरसन म्हणाला की, इंग्लंडची कामगिरी त्यांचे फिरकीपटू कशी कामगिरी करतात यावर अवलंबून असेल. तो म्हणाला, "इंग्लंडचे फिरकी गोलंदाज अशीच गोलंदाजी करतात. बॅझबॉलची काळजी करू नका. मला खात्री आहे की ते त्यांच्या धावा करतील कारण ते फलंदाजीसाठी सर्वात सुंदर ठिकाण आहे. पहिल्या डावात फलंदाजीसाठी हे उत्तम ठिकाण आहे. जर त्यांना पुरेशा धावा मिळाल्या तर स्पिनरची गोलंदाजी कशी होईल यावरच सर्व काही आहे.”[२०]
भारतीय माध्यमांनीही भारतीय भूमीवर बॅझबॉलच्या व्यवहार्यता आणि संभाव्य यशाचा अंदाज लावला.[२१][२२] द हिंदूने लिहिले आहे की, भारतात बॅझबॉलला काम करण्यासाठी "झटपट रिफ्लेक्सेसऐवजी ध्वनी तंत्र आवश्यक आहे. इंग्लंडचे फलंदाज या दोन भारतीय फिरकीपटूंना (रविचंद्रन अश्विन आणि रवींद्र जडेजा) त्यांच्या डोक्यात किती जागा घेऊ देतात यावर सर्व काही अवलंबून असेल. भारतावर दडपण आणण्यासाठी इंग्लंडला लांब आणि सकारात्मक फलंदाजी करावी लागेल. ही त्यांची सर्वोत्तम संधी आहे."[१२]
माजी इंग्लिश कर्णधार मायकेल आथरटन यांना भारत मालिका जिंकण्यासाठी फेव्हरेट असल्याचे वाटले,[१३] तर माजी वेगवान गोलंदाज स्टीव्ह हार्मिसन यांना "अपूर्ण तयारी" इंग्लिश संघ "५-० ने हरवण्यास पात्र आहे" असे वाटले.[२३] संघाने अबू धाबी येथे ११ दिवसांचे प्रशिक्षण शिबिर घेण्याऐवजी भारतात दौरा खेळण्याचा निर्णय घेतल्याने इंग्लिश तयारीवर टीका झाली.[२४]
खेळाडू
 भारत[२५] |  इंग्लंड[२६] |
|---|---|
|
इंग्लंड क्रिकेट बोर्डाने ११ डिसेंबर २०२३ रोजी या दौऱ्यासाठी इंग्लंड संघाची घोषणा केली. तीन अनकॅप्ड खेळाडूंनी संघ बनवला — सरेचा वेगवान गोलंदाज गस ॲटकिन्सन आणि ऑफ स्पिनर टॉम हार्टले (लँकेशायर) आणि शोएब बशीर (सॉमरसेट).[२६] २१ जानेवारी २०२४ रोजी, हॅरी ब्रूकने वैयक्तिक कारणांमुळे दौऱ्यातून माघार घेतली[२७] आणि त्याच्या जागी डॅन लॉरेन्सने संघात स्थान घेतले.[२८] अबू धाबी येथे प्रशिक्षण शिबिर घेतल्यानंतर[२९] दुसऱ्या दिवशी हे पथक भारतात आले.[३०] व्हिसा विलंबाचे निराकरण करण्यासाठी बशीर अबू धाबीहून घरी परतला होता ज्यामुळे त्याला उर्वरित पथकासह भारतात जाण्यापासून रोखले गेले होते.[३१] तथापि, काही दिवसांनी उशीराने व्हिसा मिळाल्यानंतर तो हैद्राबाद येथे संघात सामील झाला.[३२]
१२ जानेवारी २०२४ रोजी मालिकेतील पहिल्या दोन कसोटी सामन्यांसाठी भारताचा संघ जाहीर करण्यात आला. के.एस. भरत आणि ध्रुव जुरेल यांना यष्टिरक्षक-फलंदाज म्हणून संघात स्थान देण्यात आले. मागील वर्षी विश्वचषकादरम्यान झालेल्या दुखापतीतून सावरत असलेल्या मोहम्मद शमीचे नाव घेतले गेले नाही.[३३] विराट कोहलीने २२ जानेवारीला वैयक्तिक कारणांमुळे पहिल्या दोन कसोटींमधून माघार घेतली;[३४] त्यांच्या जागी रजत पाटीदार यांचे नाव देण्यात आले.[३५]
२९ जानेवारी रोजी, पहिल्या कसोटीनंतर, जखमी लोकेश राहुल आणि रवींद्र जडेजा यांना दुसऱ्या संघातून बाहेर काढण्यात आले[३६] आणि सरफराज खान, सौरभ कुमार आणि वॉशिंग्टन सुंदर यांना भारताच्या संघात समाविष्ट करण्यात आले.[३७] दोन दिवसांनंतर, इंग्लंडचा जॅक लीच गुडघ्याला दुखापत झाल्याने दुसऱ्या कसोटीतून बाहेर पडला.[३८] नंतर तो या मालिकेतून बाहेर पडला.[३९] राहुल आणि जडेजा यांना वैद्यकीय मंजुरीच्या अधीन राहून अंतिम तीन सामन्यांसाठी संघात स्थान देण्यात आले.[४०] श्रेयस अय्यर आणि अवेश खान यांना वगळण्यात आले, कोहली निवडीसाठी अनुपलब्ध राहिला आणि आकाश दीपने पहिला कसोटी कॉल-अप मिळवला.[४१] राहुलच्या जागी अनफिट देवदत्त पडिक्कलला भारताच्या संघात स्थान देण्यात आले.[४२] खान आणि जुरेल यांनी तिसऱ्या कसोटीत पदार्पण केले.[४३] चौथ्या कसोटीसाठी जसप्रीत बुमराहला विश्रांती देण्यात आली होती, तर राहुल अजूनही निवडीसाठी अनुपलब्ध होता.[४४]
२३ फेब्रुवारी २०२४ रोजी, इंग्लंडचा रेहान अहमद वैयक्तिक कारणांमुळे शेवटच्या दोन कसोटींमधून बाहेर पडला.[४५]
कसोटी मालिका
पहिली कसोटी
वि | भारत | |
४३६ (१२१ षटके) रवींद्र जडेजा ८७ (१८०) जो रूट ४/७९ (२९ षटके) | ||
- इंग्लंडने नाणेफेक जिंकून फलंदाजीचा निर्णय घेतला.
- टॉम हार्टले (इंग्लंड) यांनी कसोटी पदार्पण केले आणि कसोटीत पहिले पाच बळी घेतले.[४६]
- या मैदानावर भारताचा हा पहिलाच कसोटी पराभव ठरला.[४७]
- जागतिक कसोटी चॅम्पियनशिप गुण: इंग्लंड १२, भारत ०
दुसरी कसोटी
भारत | वि | |
- भारताने नाणेफेक जिंकून फलंदाजीचा निर्णय घेतला.
- रजत पाटीदार (भारत) आणि शोएब बशीर (इंग्लंड) या दोघांनीही कसोटी पदार्पण केले.
- यशस्वी जयस्वाल (भारत) यांनी कसोटीतील पहिले द्विशतक झळकावले.[४८]
- जसप्रीत बुमराहने (भारत) कसोटीत १५०वी विकेट घेतली.[४९]
- जागतिक कसोटी चॅम्पियनशिप गुण: भारत १२, इंग्लंड ०
तिसरी कसोटी
भारत | वि | |
- भारताने नाणेफेक जिंकून फलंदाजीचा निर्णय घेतला.
- ध्रुव जुरेल आणि सरफराज खान (भारत) या दोघांनीही कसोटी पदार्पण केले.
- बेन स्टोक्स (इंग्लंड) त्याची १००वी कसोटी खेळला.[५०]
- रवींद्र जडेजाने (भारत) कसोटीत ३,००० धावा पूर्ण केल्या.[५१]
- रविचंद्रन अश्विनने अनिल कुंबळेला मागे टाकून कसोटीत सर्वात वेगवान ५०० बळी घेणारा भारताचा गोलंदाज बनला आहे.[५२] चौथ्या दिवशी खेळाच्या तिसऱ्या सत्राच्या सुरुवातीला पुन्हा सामील होण्यापूर्वी,[५३] कौटुंबिक आणीबाणीमुळे त्याने दुसऱ्या दिवसानंतर सामन्यातून माघार घेतली.[५४]
- यशस्वी जयस्वाल (भारत) यांनी वसीम अक्रमच्या एका कसोटी डावात सर्वाधिक षटकार मारण्याच्या विक्रमाची (१२) बरोबरी केली.[५५]
- २०२१ मधील न्यू झीलंडविरुद्धचा ३७२ धावांचा विजय मागे टाकत हा भारताचा धावांच्या बाबतीत कसोटीतील सर्वात मोठा विजय होता. १९३४ नंतरचा हा इंग्लंडचा कसोटीतील सर्वात मोठा पराभव होता.[५६]
- जागतिक कसोटी चॅम्पियनशिप गुण: भारत १२, इंग्लंड ०.
चौथी कसोटी
वि | भारत | |
- इंग्लंडने नाणेफेक जिंकून फलंदाजीचा निर्णय घेतला.
- आकाश दीपने (भारत) कसोटी पदार्पण केले.
- शोएब बशीर (इंग्लंड) यांनी कसोटीत प्रथमच पाच बळी घेतले.[५७]
- रविचंद्रन अश्विनने अनिल कुंबळेच्या कसोटीमध्ये भारतीय गोलंदाजाकडून सर्वाधिक पाच बळी घेण्याच्या विक्रमाची बरोबरी केली (३५).[५८]
- रोहित शर्माने (भारत) कसोटीत ४,००० धावा पूर्ण केल्या.[५९]
- जागतिक कसोटी चॅम्पियनशिप गुण: भारत १२, इंग्लंड ०.
पाचवी कसोटी
वि | भारत | |
१९५ (४८.१ षटके) जो रूट ८४ (१२८) रविचंद्रन अश्विन ५/७७ (१४ षटके) |
- इंग्लंडने नाणेफेक जिंकून फलंदाजीचा निर्णय घेतला.
- देवदत्त पडिक्कल (भारत) यांनी कसोटी पदार्पण केले.
- रविचंद्रन अश्विन (भारत) आणि जॉनी बेरस्टो (इंग्लंड) दोघेही त्यांच्या १००व्या कसोटीत खेळले.[६०][६१]
- कुलदीप यादवने (भारत) कसोटीत ५०वी विकेट घेतली.[६२]
- जॉनी बेअरस्टो (इंग्लंड) यांनी कसोटीत ६,००० धावा पूर्ण केल्या.[६३]
- यशस्वी जयस्वाल (भारत) ने चेतेश्वर पुजाराचा सर्वात जलद १,००० कसोटी धावा करण्याचा विक्रम मोडीत काढला (९).[६४]
- जेम्स अँडरसन (इंग्लंड) कसोटीत ७०० बळी घेणारा पहिला वेगवान आणि एकूण तिसरा गोलंदाज ठरला.[६५][६६]
- रविचंद्रन अश्विनने ३६व्यांदा पाच बळी घेतले. हे भारताकडून कसोटीतील सर्वाधिक आहेत.[६७]
- जागतिक कसोटी चॅम्पियनशिप गुण: भारत १२, इंग्लंड ०.
नोंदी
संदर्भ
- ^ "BCCI announces fixtures for International Home Season 2023–24". Board of Control for Cricket in India. 25 July 2023 रोजी पाहिले.
- ^ "India's home season: Major Test venues set to miss out on England series". ESPNcricinfo. 26 July 2023 रोजी पाहिले.
- ^ "England Lions to play three four-day matches against India A in Ahmedabad". ESPNcricinfo. 11 January 2024 रोजी पाहिले.
- ^ "India v England: Ollie Pope and Tom Hartley inspire all-time great victory". BBC Sport. 28 January 2024 रोजी पाहिले.
- ^ "Bazball England smash more records in historic victory among their greatest ever triumphs". The Independent. 28 January 2024 रोजी पाहिले.
- ^ "England fail to capture second miracle in India – but run chase reveals Bazball's true intent". The Independent. 8 February 2024 रोजी पाहिले.
- ^ "IND vs ENG: Sunil Gavaskar lauds Yashasvi Jaiswal for being 'quick learner' after match-winning 209 in Vizag Test". India Today. 8 February 2024 रोजी पाहिले.
- ^ "India vs England LIVE: Test cricket result and updates as visitors slump to woeful defeat". The Independent. 19 February 2024 रोजी पाहिले.
- ^ HT Sports Desk (2024-02-26). "India vs England Live Score 4th Test Day 4, IND vs ENG: Shubman Gill, Dhruv Jurel grind out series win". Hindustan Times (इंग्रजी भाषेत). 2024-03-03 रोजी पाहिले.
- ^ "India vs England Test series: Stats, records and head-to-head results". Business Standard. 19 February 2024 रोजी पाहिले.
- ^ Sportstar, Team (25 January 2024). "IND vs ENG, head to head record: India vs England overall stats, most runs and wickets". Sportstar (इंग्रजी भाषेत). 19 February 2024 रोजी पाहिले.
- ^ a b Menon, Suresh (23 January 2024). "Ind vs Eng Tests | India's home record is formidable; Bazball is England's best chance". The Hindu (इंग्रजी भाषेत). 19 February 2024 रोजी पाहिले.
- ^ a b "England's Michael Atherton predicts winner of IND vs ENG Test series, reserves special praise for India star". Hindustan Times (इंग्रजी भाषेत). 21 January 2024. 19 February 2024 रोजी पाहिले.
- ^ "FACTBOX: India vs England Test series". The Times of India. 23 January 2024. 19 February 2024 रोजी पाहिले.
- ^ Pringle, Derek (22 January 2024). "India the ultimate test for England as Bazball takes on the tweakers". Metro (इंग्रजी भाषेत). 19 February 2024 रोजी पाहिले.
- ^ a b Hoult, Nick (24 January 2024). "India tour will be Bazball's ultimate test of 'positive at all costs' mindset". The Telegraph. 19 February 2024 रोजी पाहिले.
- ^ Macpherson, Will (29 November 2023). "Ollie Pope interview: 'England will Bazball as hard as ever in India'". The Telegraph. 19 February 2024 रोजी पाहिले.
- ^ "Even if we go down against India in Tests, it will be in style: McCullum". TheDailyGuardian (इंग्रजी भाषेत). 5 December 2023. 19 February 2024 रोजी पाहिले.
- ^ "'They may get absolutely destroyed': Michael Vaughan's stern warning to England over Bazball approach against India". Firstpost (इंग्रजी भाषेत). 12 December 2023. 19 February 2024 रोजी पाहिले.
- ^ Agarwal, Naman (7 December 2023). "Kevin Pietersen: England's Spinners, Not Bazball, Will Be The Key To Success In India". Wisden. 19 February 2024 रोजी पाहिले.
- ^ Krishna B., Venkata (22 January 2024). "IND vs ENG: India enter Bazball Universe with concerns about efficacy of turning tracks". The Indian Express (इंग्रजी भाषेत). 19 February 2024 रोजी पाहिले.
- ^ Ahuja, Aditya (25 January 2024). "Unraveling the 'Bazball' enigma: Can it thrive in India? | DD News". ddnews.gov.in. 19 February 2024 रोजी पाहिले.
- ^ Khan, Feroz (28 December 2023). "'England Deserve to Get Beat 5-0 in India': Ben Stokes Responds to Criticism from Steve Harmison". News18.com (इंग्रजी भाषेत). 19 February 2024 रोजी पाहिले.
- ^ Ellis, Tim (18 January 2024). "Will Bazball Be Out For The Count In India?". Forbes (इंग्रजी भाषेत). 19 February 2024 रोजी पाहिले.
- ^ "India's squad for first two Tests against England announced". Board of Control for Cricket in India. 12 January 2024 रोजी पाहिले.
- ^ a b "England Men's squad for tour of India". England and Wales Cricket Board. 11 December 2023 रोजी पाहिले.
- ^ "Harry Brook to miss England Men's Test tour of India". International Cricket Council. 21 January 2024 रोजी पाहिले.
- ^ "Harry Brook pulls out of England tour of India". ESPNcricinfo. 21 January 2024 रोजी पाहिले.
- ^ "Watch: England cricket team lands in Hyderabad for Test series against India". The Times of India. 22 January 2024. 18 February 2024 रोजी पाहिले.
- ^ National, The (18 January 2024). "Ben Stokes and England stars train in Abu Dhabi for India Test tour - in pictures". The National (इंग्रजी भाषेत). 19 February 2024 रोजी पाहिले.
- ^ "India v England: Shoaib Bashir returns to UK to resolve visa issues". ESPN Cricinfo. 23 January 2024 रोजी पाहिले.
- ^ "Shoaib Bashir arrives in Hyderabad after belatedly receiving visa". The Cricketer. 28 January 2024 रोजी पाहिले.
- ^ "IND vs ENG 2024: India squad for 1st 2 Tests announced; No place for Kishan". Business Standard. 18 February 2024 रोजी पाहिले.
- ^ "Kohli to skip first two Tests against England for 'personal reasons'". ESPNcricinfo. 22 January 2024 रोजी पाहिले.
- ^ "IND vs ENG: Rajat Patidar joins Test squad in place of Virat Kohli for England series". Indian Express. 24 January 2024 रोजी पाहिले.
- ^ "Jadeja and Rahul ruled out of second Test against England". ESPNcricinfo. 29 January 2024 रोजी पाहिले.
- ^ "Ravindra Jadeja & KL Rahul ruled out of the second Test". Board of Control for Cricket in India. 29 January 2024 रोजी पाहिले.
- ^ "Who should replace Jack Leach for second Test against India?". ESPNcricinfo. 31 January 2024 रोजी पाहिले.
- ^ "Leach ruled out of rest of Test series in India". ESPNcricinfo. 11 February 2024 रोजी पाहिले.
- ^ "Iyer left out for remaining three Tests against England; Kohli unavailable". ESPNcricinfo. 10 February 2024 रोजी पाहिले.
- ^ "India's Squad for final three Tests against England announced". Board of Control for Cricket in India (BCCI). 10 February 2024 रोजी पाहिले.
- ^ "KL Rahul ruled out of third India vs England Test; Devdutt Padikkal called up". ESPNcricinfo. 12 February 2024 रोजी पाहिले.
- ^ "Contrasting Debuts: Thunderous Sarfaraz Khan, Assured Dhruv Jurel Announce Their Arrival - News18". News18.com (इंग्रजी भाषेत). 19 February 2024 रोजी पाहिले.
- ^ "Bumrah rested for fourth Test against England". ESPNcricinfo. 20 February 2024 रोजी पाहिले.
- ^ "England wristspinner Rehan Ahmed to leave India for personal reasons". ESPNcricinfo. 23 February 2024 रोजी पाहिले.
- ^ "India vs England: Ollie Pope pivotal as Tom Hartley breaks curse in comeback Test victory for the ages". Sky Spots. 29 January 2024 रोजी पाहिले.
- ^ "England debutant Hartley sends India spinning to defeat in Hyderabad Test". Hindustan Times. 29 January 2024 रोजी पाहिले.
- ^ "IND vs ENG, 2nd Test: Yashasvi Jaiswal Scores Maiden Double-Century of Test Career". News18. 3 February 2024 रोजी पाहिले.
- ^ "IND vs ENG: Bumrah becomes fastest Indian pacer to pick 150 Test wickets". Spotstar. 3 February 2024 रोजी पाहिले.
- ^ "Ben Stokes' 100th Test: Full list of players to feature in 100 or more Test matches". Wisden. 15 February 2024 रोजी पाहिले.
- ^ "IND vs ENG: Ravindra Jadeja joins Shane Warne, Daniel Vettori in elite club after 3000 Test runs". India Today. 16 February 2024 रोजी पाहिले.
- ^ "Ravichandran Ashwin surpasses Anil Kumble to become fastest Indian to reach 500 Test wicket". Hindustan Times (इंग्रजी भाषेत). 16 February 2024. 18 February 2024 रोजी पाहिले.
- ^ "Ravichandran Ashwin: India spinner out of third Test against England because of family emergency". BBC Sport. 16 February 2024 रोजी पाहिले.
- ^ "Ashwin rejoins Indian team in Rajkot". ESPNcricinfo. 18 February 2024 रोजी पाहिले.
- ^ "IND vs ENG, 3rd Test: Yashasvi Jaiswal equals record for most sixes by a batter in a Test innings". Sportstar. 18 February 2024 रोजी पाहिले.
- ^ "IND vs ENG: India record biggest Test win by runs, beat England by 434 runs in Rajkot". The Indian Express (इंग्रजी भाषेत). 18 February 2024. 18 February 2024 रोजी पाहिले.
- ^ "IND vs ENG: Shoaib Bashir becomes second youngest overseas bowler to pick five wickets in India". Sportstar. 25 February 2024 रोजी पाहिले.
- ^ "R Ashwin roars back to form, levels Anil Kumble with 35th Test five-wicket-haul". Hindustan Times (इंग्रजी भाषेत). 25 February 2024. 25 February 2024 रोजी पाहिले.
- ^ "IND vs ENG, 4th Test: Rohit Sharma completes 4000 runs in Tests". Sportstar (इंग्रजी भाषेत). 25 February 2024. 25 February 2024 रोजी पाहिले.
- ^ "Landmark milestone for Ravichandran Ashwin in Dharamsala". International Cricket Council. 7 March 2024 रोजी पाहिले.
- ^ "Jonny Bairstow marks his 100th appearance for England in Test cricket". International Cricket Council. 7 March 2024 रोजी पाहिले.
- ^ "India post hard-hitting reply after Kuldeep five-for wrecks England". ESPNcricinfo (इंग्रजी भाषेत). 7 March 2024. 7 March 2024 रोजी पाहिले.
- ^ "IND vs ENG: Jonny Bairstow's record-filled Dharamsala Test". IndiaToday (इंग्रजी भाषेत). 7 March 2024. 7 March 2024 रोजी पाहिले.
- ^ "IND vs ENG, 5th Test: Yashasvi Jaiswal becomes fastest Indian to score 1000 Test runs". Sportstar (इंग्रजी भाषेत). 7 March 2024. 7 March 2024 रोजी पाहिले.
- ^ Matthews, Callum (9 March 2024). "James Anderson: England bowler becomes first seamer to reach 700 Test wickets". BBC Sport (इंग्रजी भाषेत). 9 March 2024 रोजी पाहिले.
- ^ "IND vs ENG: James Anderson completes 700 wickets in Tests, only third bowler to record feat". Sportstar. 9 March 2024. 9 March 2024 रोजी पाहिले.
- ^ "Ravichandran Ashwin is a thinking bowler, England's batsmen will vouch for it". The Indian Express (इंग्रजी भाषेत). 9 March 2024. 9 March 2024 रोजी पाहिले.